Powszechnie znana jest możliwość reklamowania nabytego produktu lub usługi poprzez powoływanie się na uprawnienia wynikające z rękojmi, niezgodności towaru z umową (dla umów zawartych przed dniem 25.12.2014 r.) lub gwarancji. Uprawnienia te mogą się jednak okazać niewystarczające jeśli nabyty towar lub usługa co prawda nie spełnia naszych oczekiwań, ale był zgodny z ogłoszeniem, które zostało celowo skonstruowane tak, żebyśmy nie zorientowali się co tak naprawdę jest przedmiotem sprzedaży.
Przykłady błędów z art. 84 k.c.
Popularnym przykładem jest sprzedaż zdjęcia produktu zamiast produktu. Informacja o sprzedaży zdjęcia najczęściej pojawi się w opisie aukcji, jednak umieszczona jest w taki sposób, aby możliwa była pomyłka.
Innym ciekawym przykładem może być poniższa aukcja, z której na pierwszy rzut oka wynika, że licytujemy sztabkę złota o próbie 99,99 %. Sprzedawca w opisie informuje: „Do sprzedania sztabka 10 gram 24k gold plated w oryginalnym opakowaniu The Perth Mint Australia. Jest to wierne odwzorowanie oryginalnej sztabki, z zachowaniem wszystkich szczegółów. Wszystko odpowiednio zamknięte, zapieczętowane i oznakowane jak w oryginale. Świetna reprodukcja dla tych, których nie stać na oryginalną 10 gramową złotą sztabkę. Zdjęcia autentyczne”. Hipotetycznie więc wszystkie informacje na temat przedmiotu sprzedaży są podane, jednak można zastanawiać się jak wiele osób tytuł aukcji wprowadzi w błąd co do możliwości okazyjnego nabycia sztabki złota.
Jak złożyć oświadczenie
W sytuacji zawarcia umowy, w ramach której zostaniemy w sprytny sposób wprowadzeni w błąd, niejednokrotnie najrozsądniejszą formą reakcji będzie skorzystanie z art. 84 k.c. i złożenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej.
§ 2. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).
Art. 86. § 1. Jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej.
§ 2. Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna.
Art. 88. § 1. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie.
§ 2. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu – z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby – z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.
Jeśli więc nabyliśmy zdjęcie naszego nowego Ferrari zamiast Ferrari powinno się to spotkać z natychmiastową reakcją w postaci oświadczenia o treści zbliżonej do następującej: Ja niże podpisany X niniejszym uchylam się od skutków prawnych oświadczenia woli z dnia X o nabyciu X złożonego pod wpływem błędu co do przedmiotu czynności prawnej polegającego na błędnym przekonaniu, że nabywam X, podczas gdy w rzeczywistości nabyłem X. W związku z powyższym wzywam do zapłaty kwoty X w terminie X na podany niżej rachunek bankowy, oferując równocześnie zwrot przedmiotu sprzedaży.
Oczywiście konstrukcja błędu może być wykorzystywana nie tylko przy umowach sprzedaży i nie tylko w przypadku błędu co do właściwości przedmiotu sprzedaży.
3. Znaczenie błędu w pobudce. Nie stanowi błędu co do treści czynności prawnej mylna ocena zarówno aktualnych, jak i przyszłych okoliczności, nieobjętych treścią dokonanej czynności (np. zdolności płatniczych dłużnika, prognozowanego wzrostu wartości nabywanego przedmiotu itp. – por. np. wyr. SN z 15.10.1997 r., III CKN 214/97, OSP 1998, Nr 6, poz. 112, z glosą B. Lewaszkiewicz-Petrykowskiej). Ocena taka dotyka już bowiem sfery motywacyjnej, a w ramach obecnych rozwiązań normatywnych błąd w pobudce nie ma już prawnej doniosłości. Także nierzadko spotykane fakty podpisywania dokumentów bez zaznajomienia się z ich treścią nie uzasadniają możliwości powołania się na błąd.
Błąd a inne środki prawne
Złożenie oświadczenia w oparciu o art. 84 k.c. nie wyklucza złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa oszustwa z art. 286 k.k. Jeśli bowiem druga strona miała na celu wprowadzenie nas w błąd, to jak najbardziej takie zachowanie może wypełniać znamiona przestępstwa oszustwa. Nie zmienia to faktu, że dla odzyskania utraconych pieniędzy szybsza jest droga postępowania cywilnego, więc ewentualne postępowanie karne powinno pełnić rolę drugorzędną.
Wprawny czytelnik zauważy, że niektóre stany faktyczne mogą być kwalifikowane zarówno jako stanowiące podstawę do podnoszenia roszczeń z tytułu rękojmi jak i do złożenia oświadczenia w oparciu o art. 84 k.c. Zauważył to m.in. Sąd Najwyższy uznając, że zbieg wskazanych norm jest jak najbardziej możliwy, a wybór uprawnienia należy do osoby, która z niego korzysta. Ze swojej strony, jeśli istnieje taka możliwość, zachęcam do podnoszenia roszczeń w oparciu o przepisy dotyczące rękojmi, ponieważ kształtują one odpowiedzialność drugiej strony umowy w sposób bardziej rygorystyczny.
To czy w danej sytuacji lepiej skorzystać z konstrukcji błędu, czy też z innych przepisów (rękojmia, odpowiedzialność z tytułu winy, bezpodstawne wzbogacenie się, nienależyte wykonanie zobowiązania) powinno zostać każdorazowo skonsultowane z prawnikiem. Jeśli więc usłyszysz, że ktoś z twoich znajomych kupił zdjęcie laptopa i idzie na policję, warto namówić go też do skorzystania z profesjonalnej pomocy.
Pomoc prawna
Potrzebujesz porady prawnej lub innego rodzaju pomocy prawnej? Skorzystaj z formularza kontaktowego. W ciągu kilku godzin skontaktuje się z Tobą jeden z naszych prawników. Zapewniamy bezpieczeństwo Twoich danych osobowych i bezpłatne, wstępne informacje o możliwościach pomocy w Twojej sprawie.
Źródło obrazu: cricketanalytix.com Autor: doobybrain.
