Prawo do odszkodowania za opóźniony lot

Po co korzystać z usług oferowanych nam przez firmy trudniące się odszkodowaniami lotniczymi, skoro sami możemy odzyskać pieniądze? Procedura postępowania w przypadku opóźnienia lotu jest prosta.

Kiedy lot możemy uznać za opóźniony?

Zgodnie z wyrokiem z dnia 19 listopada 2009 roku Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawach połączonych C-402/07 i C-432/07 uznał, że za opóźniony lot należy uznać taki, w ramach którego pasażerowie przybędą do miejsca docelowego co najmniej 3 godziny po pierwotnie przewidzianej przez przewoźnika godzinie przylotu. Trybunał w wyroku stwierdził, że prawa pasażerów lotów opóźnionych należy zrównać z prawami pasażerów lotów odwołanych, przez co należy im się m.in. odszkodowanie.

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 2009 r. C-402/07 – C-432/07

„(…) art. 5, 6 i 7 rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że do celów stosowania prawa do odszkodowania pasażerów opóźnionych lotów można traktować jak pasażerów odwołanych lotów oraz że mogą oni powoływać się na prawo do odszkodowania przewidziane w art. 7 tego rozporządzenia, jeżeli z powodu tych lotów poniosą stratę czasu wynoszącą co najmniej trzy godziny, czyli jeżeli przybędą do ich miejsca docelowego co najmniej trzy godziny po pierwotnie przewidzianej przez przewoźnika lotniczego godzinie przylotu. Niemniej, takie opóźnienie nie rodzi po stronie pasażerów prawa do odszkodowania, jeżeli przewoźnik lotniczy jest w stanie dowieść, że odwołanie lub duże opóźnienie lotu jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, to jest okoliczności, które pozostają poza zakresem skutecznej kontroli przewoźnika lotniczego.”

Rozporządzenie (WE) NR 261/2004

Na podstawie Rozporządzenia nr 261/2004, pasażer ma prawo domagać się odszkodowania za ponad 3-godzinne opóźnienie lotu w dotarciu do miejsca docelowego, o ile przewoźnik nie jest w stanie wykazać, że opóźnienie nastąpiło na skutek nadzwyczajnych okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.

Rozporządzenie dotyczy również praw pasażerów, których lot został odwołany, których nie wpuszczono na pokład lub zmieniono klasę na niższą.

Rozporządzenie (WE)  nr 261/2004  Parlamentu Europejskiego I  Rady z  dnia  11  lutego  2004  r. ustanawiające  wspólne  zasady  odszkodowania  i  pomocy  dla  pasażerów  w  przypadku  odmowy przyjęcia   na   pokład   albo   odwołania   lub   dużego   opóźnienia   lotów,   uchylające rozporządzenie (EWG)  nr  295/91

Artykuł 1: Przedmiot
1. Niniejsze rozporządzenie przyznaje, na warunkach wymienionych poniżej, minimalne prawa dla pasażerów, w następujących sytuacjach:
a) odmowy przyjęcia na pokład wbrew ich woli;
b) odwołania ich lotu;
c) opóźnienia ich lotu.

Artykuł 6: Opóźnienie
1. Jeżeli obsługujący przewoźnik lotniczy ma uzasadnione powody, by przewidywać, że lot będzie opóźniony w stosunku do planowego startu:
a) o dwie lub więcej godzin w przypadku lotów do 1 500 kilometrów; lub
b) trzy lub więcej godzin w przypadku wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1 500 kilometrów i wszystkich innych lotów o długości pomiędzy 1 500 a 3 500 kilometrów; lub
c) o cztery lub więcej godzin w przypadku wszystkich innych lotów niż loty określone w lit. a) lub b), pasażerowie otrzymują od obsługującego przewoźnika lotniczego:
i) pomoc określoną w art. 9 ust. 1 lit. a) i art. 9 ust. 2; oraz
ii) gdy oczekiwany w sposób uzasadniony czas odlotu nastąpi co najmniej dzień po terminie poprzednio zapowiedzianego odlotu, pomoc określoną w art. 9 ust. 1 lit. b) i c); oraz
iii) gdy opóźnienie wynosi co najmniej pięć godzin, pomoc określoną w art. 8 ust. 1 lit. a).

Niezależnie od opisywanego niżej odszkodowania, pasażerowie opóźnionego lotu powinni otrzymać od przewoźnika pomoc polegająca m.in. na: posiłkach oraz napojach (art. 9 ust. 1 lit a) rozporządzenia), bezpłatnych dwóch rozmowach telefonicznych, dwóch przesyłkach faksowych lub mailowych oraz, co ciekawe, pomoc polegającą na możliwości dwukrotnego skorzystania z dalekopisu (art. 9 ust. 2 rozporządzenia).

Przyczyny opóźnienia

Najczęściej przewoźnicy będą powoływać się na siłę wyższą, czyli np. na strajk, huragan, wybuch wulkanu. Warto również zaznaczyć, że Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 19 listopada 2009 r. w sprawach połączonych C‑402/07 i C‑432/07 uznał, iż problem techniczny, który wystąpił w samolocie, skutkując opóźnieniem lotu, nie jest objęty kategorią „nadzwyczajnych okoliczności”, chyba że przyczyna wystąpienia tego problemu technicznego znajduje swoje źródło właśnie w takich okolicznościach.

Warto pamiętać, że pasażerowie lotów nieregularnych (czarterowych) mają takie same prawa jak pasażerowie pozostałych lotów. Im również przysługuje prawo do odszkodowania, w kwotach wskazanych niżej, zależnych od długości lotu liczonej w kilometrach.

ROZPORZĄDZENIE (WE)  NR  261/2004  PARLAMENTU  EUROPEJSKIEGO  I  RADY z  dnia  11  lutego  2004  r. ustanawiające  wspólne  zasady  odszkodowania  i  pomocy  dla  pasażerów  w  przypadku  odmowy przyjęcia   na   pokład   albo   odwołania   lub   dużego   opóźnienia   lotów,   uchylające rozporządzenie (EWG)  nr  295/91

Artykuł 7: Prawo do odszkodowania
1. W przypadku odwołania do niniejszego artykułu, pasażerowie otrzymują odszkodowanie w wysokości:
a) 250 EUR dla wszystkich lotów o długości do 1500 kilometrów;
b) 400 EUR dla wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1500 kilometrów i wszystkich innych lotów o długości od 1500 do 3500 kilometrów;
c) 600 EUR dla wszystkich innych lotów niż loty określone w lit. a) lub b).

Przy określaniu odległości, podstawą jest ostatni cel lotu, do którego przybycie pasażera nastąpi po czasie planowego przylotu na skutek opóźnienia spowodowanego odmową przyjęcia na pokład lub odwołaniem lotu.

Jaki pierwszy krok?

W pierwszej kolejności należy złożyć reklamację u przewoźnika, odpowiedzialnego za opóźnienie lotu. Reklamacja powinna być złożona w formie pisemnej (e-mail, list lub formularz reklamacyjny przewoźnika), ponieważ później, w przypadku skargi do Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego, należy do niej załączyć kopię reklamacji. Należy również mieć na względzie, że różni przewoźnicy mają różne wymagania co do rodzajów dokumentów, które należy dołączyć do formularza reklamacyjnego, przy czym nawet w razie ich braku, reklamację należy złożyć, aby umożliwić sobie dochodzenie roszczeń na dalszym etapie. Do reklamacji warto dołączyć kopie wszelkich rachunków za zakupione w trakcie oczekiwania na wylot napoje i posiłki.  Istotnym jest, by zachować dowód dostarczenia reklamacji przewoźnikowi.

Dualizm środków prawnych

W sytuacji, w której przewoźnik nie uwzględni żądań zawartych w reklamacji, bądź w ogóle nie udzieli odpowiedzi na zgłoszenie w terminie 30 dni od jego wysłania, pasażer może skorzystać z drogi administracyjnej. Przysługuje mu prawo wniesienia skargi do Komisji Ochrony Praw Pasażerów działającej przy Urzędzie Lotnictwa Cywilnego.

Ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze

Art. 205b.
1. W razie złożenia skargi, o której mowa w art. 205a ust. 1, Prezes Urzędu stwierdza, w drodze decyzji administracyjnej:
1) brak naruszenia prawa przez przewoźnika lotniczego albo
2) naruszenie prawa przez przewoźnika lotniczego, określając zakres nieprawidłowości oraz nakładając karę, o której mowa w art. 209b ust. 1, zaś w razie stwierdzenia naruszenia przepisu art. 7, art. 8 ust. 1 lit. a lub art. 10 ust. 2 rozporządzenia nr 261/2004/WE określa również obowiązek i termin jego usunięcia.
(…)

3. Do skargi, o której mowa w ust. 1, pasażer powinien załączyć następujące dokumenty:
1) kopię reklamacji skierowanej do przewoźnika;
2) kopię odpowiedzi przewoźnika na reklamację, o której mowa w pkt 1, albo oświadczenie, że nie została ona udzielona w terminie określonym w umowie przewozu lub regulaminie przewozu, z zastrzeżeniem ust. 4;
3) kopię potwierdzonej rezerwacji na dany lot;
4) oświadczenie o zgodności kopii dokumentów, o których mowa w pkt 1-3, z oryginałami.

4. Skargę, o której mowa w ust. 1, można złożyć nie wcześniej niż po upływie 30 dni od dnia złożenia reklamacji u przewoźnika, chyba że umowa przewozu lub regulamin przewozu określa krótszy termin do rozpatrzenia reklamacji.

5. Ciężar udowodnienia, że uprawnienia przysługujące pasażerowi na podstawie przepisów, o których mowa w art. 205a ust. 1, nie zostały naruszone, obciąża przewoźnika lotniczego.

6. Do egzekucji należności stwierdzonych w decyzji, o której mowa w ust. 1 pkt 2, stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.

Alternatywnym sposobem otrzymania odszkodowania za opóźniony lot jest wkroczenie na drogę sądową. Na dopuszczalność wyboru pomiędzy skargą do Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego a pozwem do sądu powszechnego wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 lutego 2014 r.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2014 r. III CZP 113/13

„W sprawie, w której pasażer domaga się od przewoźnika lotniczego odszkodowania za opóźniony lot na podstawie art. 7 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (Dz.U. U E. L z dnia 17 lutego 2004 r., s. 1) zachodzi przemienność drogi postępowania przed sądami powszechnymi lub przed Prezesem Urzędu Lotnictwa Cywilnego.”

Która droga będzie lepsza?

Należy wyraźnie zaznaczyć, że postępowanie sądowe przy niesprzyjającym przebiegu sprawy może być kosztowne i czasochłonne. Ponadto, by udowodnić winę przewoźnika, konieczne jest zlecenie ekspertyz bądź powołanie biegłego z dziedziny lotnictwa, co generuje kolejne koszty. W przeciwieństwie do drogi sądowej, droga administracyjna, na etapie postępowania przez Prezesem Urzędu Lotnictwa Cywilnego nic nie kosztuje, a może być równie skuteczna.

Skarga do Urzędu Lotnictwa Cywilnego

Należy pamiętać, że ze skargą do Urzędu Lotnictwa Cywilnego można wystąpić dopiero po wyczerpaniu procedury reklamacyjnej u przewoźnika. Do skargi należy dołączyć kopię reklamacji wysłanej do przewoźnika bądź oświadczenie o złożeniu reklamacji za pośrednictwem strony internetowej, a jako dowód należy dołączyć kopię potwierdzenia przyjęcia reklamacji. Ponadto, do skargi należy również załączyć kopię potwierdzenia rezerwacji na dany lot oraz kopię odpowiedzi na reklamację, o ile taką otrzymano. Jeśli nie otrzymaliśmy odpowiedzi na reklamację, do skargi należy załączyć oświadczenie, że nie udzielono nam odpowiedzi.

Jeżeli opóźnienie lotu nie nastąpiło w Polsce, pasażer polskojęzyczny również ma prawo wnieść skargę do Komisji Ochrony Praw Pasażerów, która to po jej przetłumaczeniu zostanie przesłana do odpowiedniego urzędu europejskiego.

Skarga do Urzędu Lotnictwa Cywilnego powinna być wniesiona na piśmie i własnoręcznie podpisana przez wszystkich wnioskodawców bądź przez ich pełnomocnika.

Zgodnie z informacjami umieszczonymi na stronie internetowej Urzędu Lotnictwa Cywilnego na złożenie skargi do Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego na naruszenie przepisów rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów pasażer ma 2 lata. Pamiętać należy jednak, że Komisja Ochrony Praw Pasażerów rozpatruje sprawy, które dotyczą lotów, które miały miejsce w dacie od 17 lutego 2005 r.

Warto mieć na uwadze, że pozytywne rozstrzygnięcie skargi przez Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego po uprawomocnieniu się jest tytułem egzekucyjnym w rozumieniu art. 777 § 1 pkt 3 k.p.c. Oznacza to, że możliwe jest wystąpienie o nadanie klauzuli wykonalności, w którym to postępowaniu nie bada się już merytorycznie sprawy, a jedynie przekształca się tytuł egzekucyjny w tytuł wykonawczy uprawniający do wszczęcia egzekucji.

Sądem właściwym do nadania klauzuli wykonalności na prawomocną decyzję Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego jest sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika, zgodnie z art. 781 § 2 k.p.c.

Wybór orzecznictwa

Kiedy lot możemy uznać za opóźniony?

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 2009 w sprawach połączonych C‑402/07 i C‑432/07

”Lot jest zatem „opóźniony” w rozumieniu art. 6 rozporządzenia nr 261/2004, jeżeli jest wykonywany zgodnie z pierwotnie przewidzianym rozkładem i jeżeli rzeczywista godzina jego startu jest opóźniona w stosunku do planowej godziny startu. […] Należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 2 lit. l) rozporządzenia nr 261/2004 w odróżnieniu od opóźnienia lotu jego odwołanie jest konsekwencją faktu, że lot pierwotnie przewidziany nie został wykonany. Wynika z tego, że loty odwołane i loty opóźnione stanowią dwie całkiem odrębne kategorie lotów. Nie można zatem wyprowadzić z tego rozporządzenia wniosku, że opóźniony lot może zostać uznany za „odwołany lot” tylko z tego powodu, że opóźnienie się przedłużyło, nawet znacznie. Co za tym idzie, opóźniony lot, niezależnie od czasu trwania opóźnienia, nawet gdy jest ono duże, nie może zostać uznany za odwołany, jeżeli następuje odlot zgodnie z pierwotnie przewidzianym rozkładem.”

Istotnym problemem jest zdefiniowanie tzw. nadzwyczajnych okoliczności, których wystąpienie zwalnia przewoźnika z odpowiedzialności wypłaty odszkodowania za odwołany lot. Istotnym jest, czy usterka techniczna może być uznana za taką okoliczność.

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 2009 w sprawach połączonych C‑402/07 i C‑432/07

„Artykuł 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów należy interpretować w ten sposób, że problem techniczny, który wystąpił w statku powietrznym, skutkujący odwołaniem lotu, nie jest objęty „nadzwyczajnymi okolicznościami” w rozumieniu tego przepisu, chyba że problem ten jest następstwem zdarzeń, które – ze względu na swój charakter lub źródło – nie wpisują się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego i pozostają poza zakresem jego skutecznej kontroli.” 

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23  kwietnia 2014 r. w sprawie o sygn. akt VII SA/Wa 2461/13

„Na gruncie przewozów lotniczych pojęcie „nadzwyczajnych okoliczności” oznacza zdarzenie, które nie dotyczy normalnej działalności wykonywanej przez przewoźnika lotniczego i nie poddaje się jego skutecznej kontroli, ze względu na swój charakter lub źródło. Jako nadzwyczajne okoliczności mogą być traktowane tylko takie okoliczności, które nie znajdują się pod kontrolą przewoźnika lotniczego, bez względu na ich charakter i wagę. […] Należy mieć również na uwadze, że w pkt 14 preambuły omawianego rozporządzenia nr 261/2004 prawodawca unijny wskazuje, że zobowiązania przewoźników lotniczych powinny być ograniczone lub ich odpowiedzialność wyłączona, jeżeli zdarzenie jest spowodowane nadzwyczajnymi okolicznościami, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Okoliczności te mogą zaistnieć w szczególności, w przypadku destabilizacji politycznej, warunków meteorologicznych uniemożliwiających dany lot, zagrożenia bezpieczeństwa, nieoczekiwanych wad mogących wpłynąć na bezpieczeństwo lotu oraz strajków mających wpływ na działalność przewoźnika. Prawodawca unijny przesądza zatem w przytoczonym przepisie, że w każdej sytuacji obejmującej wymienione w nim okoliczności o charakterze nadzwyczajnym, zobowiązania przewoźników lotniczych powinny być ograniczone lub odpowiedzialność wyłączona i nie wymagają one odrębnego badania.”

Co w sytuacji, gdy opóźnienie lotu trwa co najmniej dobę?

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 października 2009 r. w sprawie o sygn. akt I OSK 781/08

„W sytuacji ponad dwudziestoczterogodzinnego opóźnienia lotu- oprócz tak zwanej pomocy doraźnej – [przewoźnik] winien zwrócić pasażerom pełny koszt biletu w terminie siedmiu dni, jeżeli rezygnują oni z wykupionego przez nich rejsu. […] W przypadku kwalifikowanego opóźnienia lotu, pasażer ma możliwość odstąpienia od umowy przewozu, uzewnętrzniając to poprzez rezygnację z rejsu, co z kolei nakłada na przewoźnika lotniczego obowiązek zwrotu należności za bilet. Sam fakt, że pasażer nie korzysta z opóźnionego rejsu, mimo posiadanego biletu, świadczyć będzie, że z niego rezygnuje. O tym zaś, czy lot służy czy też przestał już służyć, wskutek opóźnienia rejsu, celowi związanemu z pierwotnym planem podróży, decyduje jedynie pasażer, który – kupując bilet – zawiera umowę z przewoźnikiem lotniczym (bezpośrednio lub np. za pośrednictwem biura podróży), od której zawsze może odstąpić, w szczególności, gdy skorzystanie z opóźnionego lotu mija się z jakimkolwiek planowanym, pierwotnym celem podróży.”

Pomoc prawna

Potrzebujesz porady prawnej lub innego rodzaju pomocy prawnej? Skorzystaj z formularza kontaktowego. W ciągu kilku godzin skontaktuje się z Tobą jeden z naszych prawników. Zapewniamy bezpieczeństwo Twoich danych osobowych i bezpłatne, wstępne informacje o możliwościach pomocy w Twojej sprawie.

Źródło obrazu: Pixabay.com. Domena publiczna.