Odszkodowanie za zmarnowany urlop od biura podróży

Wycieczka kupiona w biurze podróży może w rzeczywistości znacznie różnić się od atrakcyjnej oferty, na podstawie której podjęliśmy decyzję o zawarciu umowy. Hotel niezgodny z ofertą, jedzenie które przyprawia o problemy żołądkowe, to tylko niektóre problemy turystów. Oczywistym krokiem wydaje się wtedy dochodzenie odszkodowania za zmarnowany urlop. Większość turystów nie zdaje sobie jednak sprawy, że obok odszkodowania, przysługuje nam też zadośćuczynienie za zmarnowany urlop, będące rekompensatą pieniężną za doznaną krzywdę, wynikającą ze stresu i rozczarowania.

Odszkodowanie za zmarnowany urlop od biura podróży – podstawy prawne

Podstawa prawna dochodzenia zarówno odszkodowania jak i zadośćuczynienia za zmarnowany urlop od biura podróży ma swoje źródło w art. 5 dyrektywy 90/314/EWG.

art. 5 pkt. 1 Dyrektywy 90/314/EWG

Państwa Członkowskie podejmą wszelkie niezbędne kroki w celu zapewnienia odpowiedzialności organizatora i/lub punktu sprzedaży detalicznej wobec konsumenta za właściwe wykonanie zobowiązań wynikających z umowy, niezależnie od tego, czy obowiązki te mają być wykonane przez organizatora i/lub punkt sprzedaży detalicznej czy usługodawcę. Nie narusza to uprawnień organizatora i/lub punktu sprzedaży detalicznej w stosunku do tych usługodawców.

Przepis ten został implementowany w Ustawie o usługach turystycznych, która bardziej precyzyjnie określa warunki odpowiedzialności organizatora wycieczki turystycznej.

art. 11 a ust. 1 Ustawy o usługach turystycznych (t.j. Dz. U. z 2014 roku poz. 196 z późń. zm.)

1. Organizator turystyki odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług turystycznych, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest spowodowane wyłącznie: 1) działaniem lub zaniechaniem klienta; 2) działaniem lub zaniechaniem osób trzecich, nieuczestniczących w wykonywaniu usług przewidzianych w umowie, jeżeli tych działań lub zaniechań nie można było przewidzieć ani uniknąć, albo 3) siłą wyższą.

2. Wyłączenie odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, w przypadkach wymienionych w ust. 1, nie zwalnia organizatora turystyki od obowiązku udzielenia w czasie trwania imprezy turystycznej pomocy poszkodowanemu klientowi.

Podstawy do dochodzenia odszkodowania będącego skutkiem nieudanych wakacji znajdują się również w Kodeksie cywilnym, w artykule 448 k.c. Przepis ten stanowi, że zadośćuczynienie pieniężne przysługuje w razie naruszenia dobra osobistego. Jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, może dotyczyć to również nieprzyjemności, których przyczyną był zmarnowany urlop.

Odszkodowanie a zadośćuczynienie

Odszkodowanie i zadośćuczynienie to zupełnie odmienne instytucje, często jednak bywają mylone. Aby móc skutecznie dochodzić roszczeń od organizatora wycieczki turystycznej należy wiedzieć komu i w jakim przypadku należy się odszkodowanie, a kiedy z kolei możemy liczyć na zadośćuczynienie.

Istotą zadośćuczynienia jest zrekompensowanie szkody niemajątkowej, podczas gdy odszkodowania – szkody majątkowej. Zdefiniowanie tego drugiego rodzaju uszczerbku jest stosunkowo proste: jest to każdy ubytek w stanie posiadania, obejmujący zarówno straty, jakie poniósł poszkodowany, jak i utracone korzyści więc np. konieczność wynajęcia pokoju w innym hotelu wobec niespełniania obiecanych standardów w hotelu zapewnionym przez biuro podróży. Odszkodowanie może również wynikać z faktu, że ze względu na niższy standard obsługi niż oczekiwaliśmy, zapłaciliśmy za wakacje więcej niż powinniśmy.

Szkoda niemajątkowa jest trudniejsza do określenia, jest to bowiem ból (cierpienie fizyczne) lub cierpienie psychiczne, których przyczyną jest zmarnowany urlop oraz stres związany ze zdarzeniami, jakie spotkały nas w trakcie wakacji. Katalog tych zdarzeń jest otwarty, może być to więc zatrucie niskiej jakości jedzeniem w hotelu, niski standard pokoju lub obsługi, ulegnięcie wypadkowi w efekcie zaniedbania ze strony organizatora wycieczki fakultatywnej itp. Efektem tych zdarzeń ma być naruszenie naszych dóbr osobistych np. poczucia godności, zdrowia itp.

Na potrzeby dalszej części artykułu, zadośćuczynienie może być określanie jako odszkodowanie, co odpowiada potocznemu określeniu na zadośćuczynienie.

Stanowisko Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości

Jak wynika z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, krzywda w postaci nieudanego urlopu (na przykład poprzez niezapewnienie odpowiednich warunków zakwaterowania lub nieprzewidzianą zmianę środka transportu) jest uważana za wystarczającą by dochodzić odszkodowania (zadośćuczynienia) od biura podróży.

Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 12 marca 2002 r. w sprawie S. Leitner v. TUI Deutschland GmbH & Co. KG, sygn. akt C 168/00

“Artykuł 5 Dyrektywy Rady 90/314/EWG z 13 czerwca 1990 w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek musi być, co do zasady, wykładany w ten sposób, by nadawać konsumentowi prawo do rekompensaty za szkodę niemajątkową będącą skutkiem niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania w przypadku usług składających się na umowę o świadczenie usług turystycznych.”

ETS orzekł, że pojęcie krzywdy którą konsument doznał w związku z działaniem lub zaniechaniem biura turystycznego powinno być interpretowane szeroko. Tym samym umożliwia to objęcie nim również dyskomfortu i stresu, na które zostaliśmy narażeni poprzez zmarnowany urlop.

Orzecznictwo sądów polskich

Powyższe stanowisko znalazło wyraz także w uchwale polskiego Sądu Najwyższego i sądów powszechnych.

Uchwała Sądu Najwyższego z 19 listopada 2010 r., sygn. akt III CZP 79/10

 „(…) implementacja dyrektywy do prawa polskiego w formie ustawy oznacza obowiązek takiej jej wykładni, która jest zgodna z dyrektywą, a jeżeli dyrektywa była poddana interpretacji Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej – zgodnie z tą interpretacją (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2008 r., III CZP 25/08, OSNC 2009, nr 9, poz. 127).”

” (…) skoro Trybunał Sprawiedliwości w przytoczonym orzeczeniu z dnia 12 marca 2002 r. orzekł, że art. 5 dyrektywy 90/314 powinien być wykładany w sposób obejmujący pojęciem szkody także uszczerbek niemajątkowy w postaci „zmarnowanego urlopu”, to art. 11a UsługiTurystU, przenoszący art. 5 dyrektywy do polskiego porządku prawnego, musi być wykładany w ten sam sposób. Taka wykładnia, mająca zarazem charakter scalający, pozwala również na wniosek, że rozwiązanie zastosowane w prawie krajowym jest zgodne z dyrektywą.”

Spokojny, spędzony w godziwych warunkach wypoczynek został także powiązany z jednym z podstawowych praw człowieka, jakim jest prawo do poszanowania godności ludzkiej. Wyraża je nie tylko Konstytucja RP, ale również liczne akty prawne UE, min. Karta praw podstawowych Unii Europejskiej.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 kwietnia 2013 r., sygn. akt VI ACa 1357/12

„Prawo człowieka do poszanowania godności wyrażającej się w poczuciu własnej wartości i oczekiwaniu szacunku ze strony innych ludzi dotyczy wszystkich aspektów życia osobistego człowieka. Oczekiwanie szacunku ze strony innych ludzi, to również oczekiwanie na zapewnienie odpowiednich, godziwych warunków wypoczynku, a więc warunków zapewniających spokój i umożliwiających swobodne, pełne korzystanie z oferowanych przez przedsiębiorcę świadczeń turystycznych, a także na odpowiednie reagowanie na zgłoszone nieprawidłowości. Zapewnienie warunków pobytu w sposób znaczący odbiegających od obowiązujących standardów i pozorne uwzględnienie zgłaszanych zastrzeżeń przez zaoferowanie warunków jeszcze gorszych, narusza dobro osobiste konsumentów w postaci godności osobistej.”

Określenie wysokości roszczeń za zmarnowany urlop

W ostatnich kilku latach upowszechniło się w Polsce korzystanie przez sądy z postanowień Tabeli Frankfurckiej (Karty Frankfurckiej), określającej wysokość odszkodowania dla klientów w razie nienależytego wykonania umowy o świadczenie usług turystycznych przez biuro podróży. Stopa procentowa stanowiąca bonifikatę dla klienta biura turystycznego obliczana jest od łącznej ceny wycieczki. W przypadku zaistnienia większej liczby „wad”, stopy procentowe przedstawione w tabeli Karty są z reguły dodawane(przykładowo: zepsute posiłki – 25% ceny wycieczki, zabrudzony basen – 10% oraz brak pilota wycieczki – 20%)

Tabela pozwala ustalić, jaki procent kosztów wycieczki biuro turystyczne powinno zwrócić za niedotrzymanie warunków umowy. Dokument podzielony jest na 4 działy, w których wyliczone zostały niedogodności związane z noclegiem, wyżywieniem i transportem oraz czwarta część zawierająca pozostałe typowe rozbieżności z ofertą, spotykane w roszczeniach klientów. Na tej podstawie sądy mogą w bardzo prosty sposób ustalić wysokość odszkodowania za zmarnowany urlop. Przykładowo:

Jeżeli nasza wycieczka kosztowała 5000 zł, a na miejscu urlopowania zastaliśmy zarobaczony pokój (w tabeli określone jako 10 – 50% ceny wycieczki) sąd może na podstawie zebranych dowodów przyznać 50% ceny wycieczki, to jest 2500 zł tytułem odszkodowania.

Podstawą prawną żądania odszkodowania powinien być art. 16a ust. 1 Ustawy o usługach turystycznych. Oczywiście żądanie odszkodowania w tym trybie, nie uniemożliwia możliwości żądania zadośćuczynienia. Czym innym jest bowiem żądanie obejmujące de facto obniżenie ceny wycieczki o standardzie niezgodnym z deklarowanym, a czym innym zadośćuczynienie za naruszenie naszej godności lub innego dobra osobistego. Karty Frankfurckiej nie możemy więc zastosować do obliczania wysokości ewentualnego zadośćuczynienia za zmarnowany urlop.

Art. 16a Ustawy o usługach turystycznych

„1. Organizator turystyki, który w czasie trwania danej imprezy turystycznej nie wykonuje przewidzianych w umowie usług, stanowiących istotną część programu tej imprezy, jest obowiązany, bez obciążania klienta dodatkowymi kosztami, wykonać w ramach tej imprezy odpowiednie świadczenia zastępcze. Jeżeli jakość świadczenia zastępczego jest niższa od jakości usługi określonej w programie imprezy turystycznej, klient może żądać odpowiedniego obniżenia ceny imprezy.

2. Jeżeli wykonanie świadczeń zastępczych, o których mowa w ust. 1, jest niemożliwe albo klient z uzasadnionych powodów nie wyraził na nie zgody i odstąpił od umowy, organizator turystyki jest obowiązany, bez obciążania klienta dodatkowymi kosztami z tego tytułu, zapewnić mu powrót do miejsca rozpoczęcia imprezy turystycznej lub do innego uzgodnionego miejsca w warunkach nie gorszych niż określone w umowie.

3. W razie odstąpienia od umowy, o którym mowa w ust. 2, organizator turystyki nie może żądać od klienta żadnych dodatkowych świadczeń z tego tytułu, w szczególności zapłaty kary umownej. Klient może żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania umowy.

4. W razie niemożności wykonania świadczenia zastępczego, o której mowa w ust. 2, klient może żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania umowy, chyba że niemożność wykonania świadczenia zastępczego jest spowodowana wyłącznie:
1)  działaniami lub zaniechaniami osób trzecich, nieuczestniczących w wykonywaniu świadczenia zastępczego, jeżeli tych działań lub zaniechań nie można było przewidziećani uniknąć, albo
2)  siłą wyższą.”

Kodeks postępowania cywilnego

Art. 322 Jeżeli w sprawie o naprawienie szkody, o dochody, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.

Przykłady uzyskanych kwot tytułem odszkodowania za zmarnowany urlop

Reprezentatywnym przykładem tego jak w praktyce ustalana jest wysokość zarówno rekompensaty za zmarnowany urlop jest poniższy wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie.

Małżeństwo z Lublina wykupiło 14-dniowy pobyt w Grecji w hotelu 4 gwiazdkowym w cenie  7708 zł. Pokój miał być duży, pięknie urządzony i dobrze wyposażony (telewizor, radio, lodówka itd.). Tymczasem pierwszą dobę hotelową spędzili w apartamencie nieumeblowanym, o bardzo niskim standardzie.

Wyrok z dnia 14 kwietnia 2011 r. Sądu Okręgowego w Lublinie, sygn. akt I Ca 122/11

„(…) szkoda polega w dużej mierze na zawiedzionych nadziejach co do spodziewanych, przyjemnych przeżyć, na utracie możliwości zrelaksowania się podczas urlopu, będącego stosunkowo krótką przerwą w aktywności zawodowej, na konieczności zajmowania się w to miejsce sprawami niezwiązanymi z odpoczynkiem, a wynikającym z konieczności reklamowania warunków pobytu.”

Sąd przyznał klientom biura podróży 3000 zł tytułem zadośćuczynienia. Warto zwrócić uwagę, że turyści spędzili w warunkach innych niż zaplanowane tylko jeden dzień.

Wysokość zadośćuczynienia może wahać się od 40% do 100 % ceny wycieczki, zwykle od kilku do kilkunastu tysięcy złotych. Rozstrzygające znaczenie będzie miał fakt jakie działania podjęło biuro podróży. Jeżeli organizator wycieczki aktywnie stara się zrekompensować poniesione straty zarówno niematerialne jak i pieniężne, sąd może uznać, że należy nam się rekompensata tylko za część nieudanych wakacji.

Kolejnym dobrym przykładem jest historia małżeństwa, które zawarło umowę o świadczenie usług turystycznych z biurem podróży, wpłacając na rzecz organizatora 8.336 zł. Wraz z dwójką dzieci mieli zostać zakwaterowani w hotelu w jednym pokoju z dwoma łóżkami i dwoma dostawkami. Wyżywienie miało być zapewnione w opcji all inclusive.

Przed wejściem do apartamentu klienci biura zastali szkło i śmieci, klimatyzacja nie działała, a łazienka była brudna i zaniedbana. Pomimo przeniesienia ich do innego pokoju, problemy wcale nie zniknęły. Sąd Rejonowy w Warszawie przychylił się do żądań powodów i zasądził na ich rzecz 1000 zł odszkodowania oraz 4000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznane nieprzyjemności.

Jednakże Sąd Okręgowy, na skutek wniesionej apelacji uznał, że zasądzone odszkodowanie jest zbyt niskie i podwyższył je do 4.168 zł, bazując na wskazaniach Karty Frankfurckiej.

Wyrok z dnia 27 marca 2013 r. Sądu Okręgowego w Warszawie, sygn. akt V Ca 3475/12

„Sąd odwoławczy uważa, że w sytuacji, gdy zostało stanowczo ustalone, że warunki zaoferowane powodom z pewnością nie odpowiadały umówionemu standardowi hotelu czterogwiazdkowego (nawet w realiach miejscowych), lecz były bliższe standardom hoteli (…), szkodę powodów można odnieść do 50 % wartości imprezy, za którą zapłacili.”

Wyjątki od zasady odpowiedzialności organizatora turystyki za zmarnowany urlop

Odpowiedzialność organizatora najczęściej wynika z różnicy warunków, które klient zastał na miejscu urlopowania z warunkami oferowanymi przez biuro podróży. Chodzi w szczególności o zapewnienia składane w umowie, na stronie internetowej, w katalogach itp.

Wedle art. 11b ustawy o usługach turystycznych nie jest dopuszczalne wyłączenie lub ograniczenie w drodze umowy odpowiedzialności określonej w art. 11a, z zastrzeżeniem dwóch wyjątków:

1.Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną klientowi wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o świadczenie usług turystycznych może być ograniczona tylko wówczas, gdy określa to umowa międzynarodowa, której stroną jest Rzeczpospolita Polska.

2.Organizatorzy turystyki w umowach z klientami mogą ograniczyć odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie usług w czasie imprezy turystycznej do dwukrotności ceny imprezy turystycznej względem każdego klienta. Przedmiotowe ograniczenie nie może dotyczyć szkód na osobie. Chodzi tutaj przede wszystkim o uszkodzenie ciała, śmierć lub też ból i cierpienie psychiczne.

Jak jednak wspomniano wcześniej, roszczenie dotyczące zadośćuczynienia za zmarnowany urlop pozostaje niezależne od roszczenia odszkodowawczego. W rezultacie może być dochodzone zawsze, o ile oczywiście zostaną spełnione konieczne ku temu przesłanki.

Ten artykuł może Cię zainteresować: Prawo do odszkodowania za opóźniony lot

Do kogo skierować roszczenie?

Dla celów dowodowych, w pierwszej kolejności należy zgłosić reklamację rezydentowi biura podróży, przebywającemu w miejscowości do której przyjeżdżają turyści oraz w hotelu (art. 16b ust. 1 ustawy). Podmioty te, w ramach swoich kompetencji, mogą rozwiązać sprawę, proponując na przykład dodatkową bezpłatną wycieczkę lub zmianę dotychczasowego apartamentu na taki, który oferuje lepsze warunki zakwaterowania.

Kolejną możliwością jest złożenie reklamacji do biura podróży w ciągu 30 dni od powrotu z urlopu. Reklamacja powinna być poprzedzona lekturą zawartej umowy, która może precyzować procedurę reklamacyjną. Nie może być ona jednak określona mniej korzystnie dla klienta, niż przepisy Ustawy o usługach turystycznych. Organizator ma 30 dni, żeby nam na nią odpowiedzieć.

W przypadku braku odpowiedzi ze strony biura podróży w ciągu 30 dni, reklamacja uznana zostanie za uwzględnioną.

art. 16b Ustawy o usługach turystycznych

1. Jeżeli w trakcie imprezy turystycznej klient stwierdza wadliwe wykonywanie umowy, powinien niezwłocznie zawiadomić o tym wykonawcę usługi oraz organizatora turystyki, w sposób odpowiedni dla rodzaju usługi.
2. Umowa powinna jednoznacznie określać obowiązek klienta w zakresie, o którym mowa w ust. 1.
3. Niezależnie od zawiadomienia, o którym mowa w ust. 1, klient może złożyć organizatorowi turystyki reklamację zawierającą wskazanie uchybienia w sposobie wykonania umowy oraz określenie swojego żądania, w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia zakończenia imprezy.
4. W wypadku odmowy uwzględnienia reklamacji organizator turystyki jest obowiązany szczegółowo uzasadnić na piśmie przyczyny odmowy.
5. Jeżeli organizator turystyki nie ustosunkuje się na piśmie do reklamacji, złożonej zgodnie z ust. 3, w terminie 30 dni od dnia jej złożenia, a w razie reklamacji złożonej w trakcie trwania imprezy turystycznej w terminie 30 dni od dnia zakończenia imprezy turystycznej, uważa się, że uznał reklamację za uzasadnioną.

Dochodzenie roszczeń przed sądem

Jeżeli biuro podróży odmówi uwzględnienia naszego roszczenia, pozostaje nam złożyć pozew do sądu o odszkodowanie razem z zadośćuczynieniem za zmarnowany urlop. Należy zwrócić uwagę, że zgłoszenie lub niezgłoszenie reklamacji do rezydenta, jest obojętne dla możliwości późniejszego złożenia reklamacji organizatorowi turystyki i dochodzenia odszkodowania (art. 16b ust. 3 ustawy). Brak reklamacji w ww. terminach, również nie uniemożliwia późniejszego dochodzenia roszczeń na drodze sądowej.

Reklamacja imprezy turystycznej, P. Piskozub [w:] Edukacja Prawnicza nr 1/2015

„W literaturze przedmiotu dominuje trafne stanowisko, w myśl którego obie przewidziane w art. 16b UsługiTurystU procedury mają charakter fakultatywny i nie mają znaczenia dla dopuszczalności drogi sądowej. Oczywiście wskazuje się na faktyczne znaczenie procedur reklamacyjnych oraz trudności dowodowe w ewentualnym procesie związane z brakiem zawiadomienia czy reklamacji o nieprawidłowościach w trakcie realizacji imprezy, niemniej jednak wydaje się, że w świetle aktualnych unormowań prawnych zawartych w ustawie brak jest podstaw do oddalenia powództwa o odszkodowanie z tytułu nienależytego wykonania umowy o imprezę turystyczną tylko z uwagi na zaniechanie przez klienta złożenia zawiadomienia czy reklamacji regulowanych w art. 16bUsługiTurystU.”

Podsumowanie

W przypadku dochodzenia roszczeń związanych z nieprzyjemnościami podczas urlopu, to na nas spoczywa obowiązek udowodnienia w sądzie zaniedbań, których dopuścił się organizator. Ważną rzeczą jest to by zadbać o świadków lub ich pisemne oświadczenia, a także gromadzić zdjęcia i filmy, które posłużą za dowody w przypadku procesu w sądzie.

Pomoc prawna

Potrzebujesz porady prawnej lub innego rodzaju pomocy prawnej? Skorzystaj z formularza kontaktowego. W ciągu kilku godzin skontaktuje się z Tobą jeden z naszych prawników. Zapewniamy bezpieczeństwo Twoich danych osobowych i bezpłatne, wstępne informacje o możliwościach pomocy w Twojej sprawie.

Źródło obrazu: Pixabay. Domena publiczna.